فقدان فرد عزیز یکی از دشوارترین رویدادهایی است که فرد در زندگی تجربه می کند و این پدیده می تواند پیامدهای منفی متعددی در زمینه های جسمانی، شناختی، عاطفی،اجتماعی و رفتاری بدنبال داشته باشد.
وقتی فرد فقدانی را تجربه می کند دچار سوگ می شود و با طی فرایند طبیعی سوگ ( انکار، خشم، چانه زنی، افسردگی و غم ، پذیرش )به پذیرش واقعیت رسیده با تجربه فقدان کنار امده و به زندگی عادی خود ادامه می دهد. برای اینکه این روند به صورت بهنجار طی شود فرد داغدیده باید مراحل بخصوصی را طی کند و تکالیف مشخصی را انجام دهد تکالیفی که مستلزم مشارکت فعالانه اوست. هر گونه اختلال در سپری شدن مراحل یا انجام دادن تکالیف هر مرحله ممکن است منجر به واکنش های نابهنجار گردد.
با توجه به شرایط خاص پیش امده در کشورمان به خاطر ویروس کرونا تعدادی از هموطنانمان فقدان عزیزانشان را تجربه می کنند و داغدیده می شوند. با اینحال به دلیل محدودیت در گردهمایی ها ، برگزاری مراسم یا هر گونه تعاملات اجتماعی در جهت قطع زنجیره ویروس ، امکان برگزاری مراسم و ایین های مرسوم برای متوفی از طرف افراد داغدیده وجود ندارد. لذا امکان طی فرایند طبیعی و مرسوم سوگواری برای داغدیده ها وجود ندارد. در نتیجه ممکن است داغدیده ها به سوگ بازداری شده دچار شوند و این وضیعت می تواند پیامدهای روانشناختی منفی از جمله افسردگی، خشم، احساس گناه و…را بدنبال داشته باشد و موجب تثبیت در مراحل ابتدایی فرایند سوگ شده و پذیرش واقعیت به سختی اتفاق بیافتد.
به نظر می رسد برای عبور از این وضیعت و به حداقل رساندن پیامدهای منفی سوگ بازداری شده راهکارهایی زیر می تواند مفید واقع شود .
افراد داغدیده:
بدانند که انها تنها کسانی نیستند که این شرایط را تجربه می کنند بلکه کل کشور حتی کل جهان در این وضیعت به سر می برند و شخصا کنترلی بر این وضیعت ندارند.
برخی از مراسم و ایین هایی را که امکان پذیر است به صورت نمادین در منزل بدون گردهمایی خاص در ساعت مشخصی برگزار کنند مراسم ختم شب سوم هفتم و….. و خویشاوندان و اشنایان خود را از چنین مراسمی مطلع کنند تا انها هم به صورت غیر حضوری در مراسم شرکت کنند و فاتحه ای بخوانند و یاد و خاطره متوفی را گرامی بدارند.
خاطرات خوبی را که با متوفی داشته اند مرور کنند و از اینکه اکنون وی را در کنار خود ندارند متاسف باشند ولی فاجعه سازی نکنند. و تصور کنند اگر متوفی زنده بود دوست داشت انها را در چه وضیعتی ببیند و تمایل داشت انها چه کاری انجام دهند.
بخشی از هزینه هایی که قرار بود صرف مراسم و مناسبت های متوفی شود می توانند در امور خیریه از جمله تهیه لوازم بهداشتی و مایحتاج برای افراد بی بضاعت صرف کنند و از این طریق دعای خیر انها را برای متوفی فراهم کنند.
با خود مشفق و مهربان باشند و در مقابل فقدانی که تجربه کرده اند از خود حمایت و مراقبت کنند.
گفتگوهای خیالی با فرد متوفی داشته باشند و احساسات خود را با او درمیان بگذارند و حتی گاها خود را به جای متوفی تصور کنند و پاسخ های وی را بشنوند. طبیعتا متوفی دوست ندارد عزیزان خود را ناراحت ، افسرده ، خشمگین یا دارای احساس گناه ببیند پس برای رهایی از این احساسات کاری انجام دهند.
می تواند برای فرد متوفی نامه بنویسید و حرف دلش را در نامه بزند.
از کمک خواستن از اطرافیانش خودداری نکند و حمایت آنها را تا جایی که عملی باشد خواستار باشند
اطرافیان، خویشاوندان و دوستان داغدیده:
از طریق پیامک یا شبکه های اجتماعی و مجازی با افراد داغدیده در ارتباط باشند و همدلی و تاسف خود را ابراز کنند و از این طریق حمایت عاطفی خود را با افراد داغدیده نشان دهند.
در صورت داشتن خاطرات و تجربیات خوشایند و قابل ذکر با فرد متوفی با به اشتراک گذاشتن ان با افراد داغدیده حس مثبت انها را افزایش دهند.
در صورت امکان گروههای خانوادگی یا دوستانه در شبکه های اجتماعی تشکیل دهند و با برنامه ریزی هر روز یک یا چند نفر از انها به شیوه متتاسب با موقعیت داغدیده ها با انها تماس بگیرند و ارتباط خود را حفظ کنند و از این طریق انها را مورد حمایت قرار دهند.
از دادن پند و اندرز و کوچک شمردن رویداد خودداری کنند و سعی نکنند فرد را از احساساتی مانند گریه کردن یا ناراحتی نجات بدهند بلکه شرایطی فراهم کنند که فرد ازادانه احساساتش را بروز دهد و تخلیه هیجانی صورت گیرد.
اطرافیان نزدیک فرد داغدیده علاوه بر حمایت عاطفی میتوانند خرید مایحتاج خانواده داغدیده را بعهده گرفته و با حفظ نکات بهداشتی آنها را تحویل دهند تا بلکه باری از دوش خانواده بردارند .
اگر موارد فوق موثر نبود و احساسات ناخوشایند عملکرد روزانه داغدیده را تحت تاثیر قرار دارد حتما با روانشناسان و مشاوران مجرب در این حوزه مشورت کنند.
به امید روزهای بهتر
محمد قمری
دکترای مشاوره و هیات علمی دانشگاه